Het project Cultuureducatie DNA – in het kader van de professionaliseringsregeling van het Fonds voor Cultuurparticipatie – heeft twee jaar gelopen in Enschede: van november 2016 tot november 2018. De letters DNA staan voor: Deskundigheidsbevordering, Nascholing en verAnkering. Cultuureducatie moet, middels aansprekende en doorlopende leerlijnen, een vanzelfsprekend onderdeel gaan worden van het onderwijs curriculum, met andere woorden: in het DNA van de scholen komen. In dit project hebben we gekozen voor de implementatie van reeds bestaande leerlijnen als middel om cultuureducatie op scholen te bevorderen. Centrale vraag was steeds: wat heeft de school nodig om een leerlijn goed te kunnen implementeren?
Cultuur in DNA van de scholen
De ruggengraat van Cultuureducatie DNA vormde de implementatie van de door de school gekozen leerlijn in schooljaar 2017/2018. De activiteiten hiervoor vonden plaats op school- en leerkrachtenniveau. Directie, ICC-er en het leerkrachtenteam volgden een algemene training en de kick-off van de te implementeren leerlijn. Vervolgens kregen de leerkrachten individueel coaching on the job door een professional. Daarna gingen de leerkrachten zélf aan de slag met het geven van bijv. een dans-, drama- of filosofieles.
Daarnaast zette Cultuureducatie DNA in op een derde niveau, namelijk dat van de schoolbesturen. Doel van deze activiteiten was dat cultuureducatie ook wordt opgenomen in de strategische meerjarenplannen van de schoolbesturen, zodat een goede borging van cultuureducatie binnen het onderwijscurriculum gerealiseerd kan worden. Alleen door de juiste inspanningen en acties op alle drie de niveaus – bestuurs-, school-, en leerkrachtenniveau – kan cultuureducatie daadwerkelijk onderdeel worden van het DNA van de scholen!
Training DNA-Onderwijs
Binnen DNA is bewust gekozen voor een koppeling van de disciplines Kunst & Cultuur en Wetenschap & Techniek. Beide disciplines gaan uit van een meer coachende rol van de leerkracht. Er is aandacht voor het creatieve proces van elk afzonderlijk kind. En het stimuleren van ontdekkend, onderzoekend en ontwerpend leren staat centraal. Binnen Cultuureducatie DNA was TechYourFuture – hét expertisecentrum voor onderwijs in wetenschap en technologie – onze W&T-partner.
Speciaal voor Cultuureducatie DNA is de training DNA-Onderwijs ontwikkeld door Saxion en TechYourFuture. De training bestond uit twee onderdelen. Het eerste deel legde de nadruk op het creatief proces, onderzoekend en ontwerpend leren en de coachende rol van de leerkracht. Het tweede deel ging over de koppeling tussen Wetenschap & Technologie en Kunst & Cultuur en de 21st Century Skills. De training DNA-Onderwijs vormde een pilot. Vanaf voorjaar 2019 zal de training via het Cultuurmenu af te nemen zijn voor alle scholen in Enschede.
Opbrengsten Cultuureducatie DNA
Alle scholen geven aan dat de leerkrachten eigen angsten hebben overwonnen, uit hun comfortzone zijn getreden en meer zelfvertrouwen hebben gekregen. Door de training DNA-Onderwijs zijn leerkrachten aangemoedigd om (daar waar mogelijk) een meer coachende rol aan te nemen en hebben ze geleerd wat de kracht is van het stellen van hogere orde denkvragen aan de leerlingen.
Leerlingen zijn gegroeid in hun zelfvertrouwen en uitdrukkingsvaardigheden. Ze hebben ontdekt dat er naast onze taal, verschillende andere ‘talen’ zijn om je mee uit te drukken: dans, theater, beeldende kunst, film en allerlei vormen van social media.
De schoolbesturen hebben hun deelname aan Cultuureducatie DNA geconcretiseerd in de vorm van een manifest, waarin het belang van cultuureducatie expliciet wordt benoemd. Achterliggende vraag was: op welke wijze kan cultuuronderwijs bijdragen aan het realiseren van de strategische doelen van het schoolbestuur? Middels het manifest is er een eerste aanzet gekomen tot borging op bestuurlijk niveau en opname van cultuureducatie in het meerjarenbeleid van de schoolbesturen.
Samenwerkingen
Binnen Cultuureducatie DNA was samenwerking het toverwoord. Behalve leerlijnen die in Enschede zijn ontwikkeld, waren er ook landelijke leerlijnen waar de scholen uit konden kiezen. Zie Leerlijnen Catalogus van Cultuureducatie DNA. Voor de landelijke leerlijnen is steeds een lokale instelling gezocht voor de uitvoering. Hierdoor zijn mooie partnerships ontstaan tussen landelijke en Enschedese culturele instellingen. Daarnaast was er de samenwerking tussen de scholen en de educatief medewerkers/externe danscoaches die tot prachtige resultaten heeft geleid. Ook de samenwerking met de schoolbesturen en met Saxion en TechYourFuture was zeer waardevol. Allemaal verschillende partijen, maar met een gezamenlijk gedragen visie over het belang én de meerwaarde van goed cultuuronderwijs voor de ontwikkeling van kinderen. Concluderend kan dan ook gezegd worden: samenwerking en kennisdeling is een voorwaarde voor collectief succes!
Inbedding/Borging
Cultuureducatie DNA stond niet op zichzelf, maar functioneerde in het grotere geheel van Cultuureducatie Enschede. Cultuureducatie DNA kun je het beste omschrijven als een ‘verdiepend zijspoor’ naast Culturage. De DNA-scholen hebben zich gedurende twee jaar zeer intensief bezig gehouden met cultuureducatie. Na het beëindigen van het professionaliseringstraject voegen ze weer moeiteloos in op het ‘hoofdspoor’ van Cultuureducatie Enschede.
Voor meer informatie over Cultuureducatie DNA en de opbrengsten van het project: het inhoudelijk verslag van het project. In dit verslag ontbreken de bijlagen.
“Projectleider mogen zijn van Cultuureducatie DNA betekende voor mij persoonlijk twee zinvolle en inspirerende jaren! Kunst en cultuur vormen een krachtig instrument voor verbinding. Zeker in de huidige tijd van populisme en polarisering vind ik het belangrijk om me sterk te maken voor goed cultuuronderwijs. Het vormt de basis voor latere cultuurdeelname in het volwassen leven, waarbij mensen met verschillende achtergronden sámen een beleving delen en er een bepaalde openheid ontstaat om tot aanvullende/nieuwe inzichten te komen en onbekende werelden te betreden!”
Maika Eggink
Projectleider Cultuureducatie DNA
Foto header: Christina Bakuchava
